ساقی! به نور ِ باده برافروز جام ِ ما
مطرب! بگو که کار ِ جهان شد به کام ما

ما در پیاله عکس ِ رخ ِ یار دیده‌ایم
ای بی‌خبر زِ لذّت ِ شُرب ِ مُدام ِ ما

هرگز نَمیرد آن‌که دل‌اش زنده شد به عشق
ثبت است بر جریده‌یِ عالَم دوام ِ ما

چندان بُوَد کِرِشمه و ناز ِ سَهی قَدان
ک‌آیَد به جلوه سرو ِ صنوبرخرام ِ ما

ای باد اگر به گلشن ِ احباب بگذری
زنهار عرضه دِه بر ِ جانان پیام ِ ما

گو نام ِ ما زِ یاد به عمدا چه می‌بری؟
خود آید آن که یاد نیاری زِ نام ِ ما

مستی به چشم ِ شاهد ِ دل‌بند ِ ما خوش است
زان‌رو سپرده‌اند به مستی زمام ِ ما

ترسم که صرفه‌ای نَبَرَد روز ِ بازخواست
نان ِ حلال ِ شیخ زِ آب ِ حرام ِ ما

حافظ زِ دیده دانه‌یِ اشکی همی‌فشان
باشد که مرغ ِ وصل کُنَد قصد ِ دام ِ ما

دریا یِ اَخضَر ِ فَلَک و کشتی ِ هِلال
هستند غرق ِ نعمت ِ حاجی قوام ِ ما

فریدون فرح اندوز

شرح سطر به سطر
توضیح در باره شرح سطر به سطر

ستیغ، هیچ ادعایی در کامل و جامع بودن شرح‌ها ندارد.

ساقی! به نور ِ باده برافروز جام ِ ما مطرب! بگو که کار ِ جهان شد به کام ما

مطرب: آوازه‌خوان، رقاص و نوازنده
نور باده: تابناکی و درخشندگی شراب

برافروختن:

  1. روشن کردن
  2. مشتعل ساختن

ساقی! جام ما را با فروغ باده روشن کن!

 کنایه: در جام ما شراب بریز!

مطرب! (که آواز می‌خوانی) بگو که ما به مراد دلمان رسیدیم.

ما در پیاله عکس ِ رخ ِ یار دیده‌ایم ای بی‌خبر زِ لذّت ِ شُرب ِ مُدام ِ ما

عکس: تصویر

شُرب ِ مدام: شراب خوردن دائم

مدام به معنی شراب هم آمده.

ای کسی که از لذت شراب‌ نوشی مداوم ما بی‌خبری! (علت شرب مدام ما اینست:)

ما در پیاله‌ی شراب تصویر صورت یار را دیده‌ایم.

هرگز نَمیرد آن‌که دل‌اش زنده شد به عشق ثبت است بر جریده‌یِ عالَم دوام ِ ما

جریده: دفتر ثبت مسائل مالی لشکر و حکومت
جریده‌ی عالم: دفتری که مسائل مربوط به عالم در آن ثبت می‌شود
دوام: جاودانگی

هرکسی که دلش با عشق زنده است، هرگز نمی‌میرد.

جاودانه شدن ما (که دلمان به عشق زنده شده) در دفتر محاسبات دنیا ثبت شده‌است

چندان بُوَد کِرِشمه و ناز ِ سَهی قَدان ک‌آیَد به جلوه سرو ِ صنوبرخرام ِ ما

سهی قد: راست قامت
سهی‌قدان: دلبران
جلوه: خودنمایی و دلبری کردن
کرشمه: ناز و عشوه
سرو ِ صنوبر خرام: سروی که رفتارش مانند صنوبر است.

سهی‌قد ، سرو ، صنوبر تناسب

ترتیب اجزاء جمله:

کرشمه و ناز سهی‌قدان چندان بود که سرو ِ صنوبرخرام ما به جلوه آید.

کرشمه‌ و ناز دلبران تا جایی فریبنده است که محبوب ِ سروقامت ِ صنوبرخرام ما جلوه‌گری نکرده باشد و بعد از آن فقط جلوه‌ی محبوب ما دلرباست.

ای باد اگر به گلشن ِ احباب بگذری زنهار عرضه دِه بر ِ جانان پیام ِ ما

گلشن: گلستان
احباب: جمع حبیب، دوستان
دوست به گل تشبیه شده

زنهار: آگاه باش

بر: نزد، پیش
عرضه ده: تقدیم کن
جانان: معشوق

ای باد! اگر از گلستان جمع دوستان گذر کردی، آگاه باش و پیغام ما را به دوستان عزیز تقدیم کن:

گو نام ِ ما زِ یاد به عمدا چه می‌بری؟ خود آید آن که یاد نیاری زِ نام ِ ما

عمدا: تعمدا، از روی قصد

(ای باد! به جانان) بگو که چرا تعمدا نام ما را از یاد می‌بری (نیازی به تلاش کردن نیست)، آن زمانی که نام ما را به یاد نمی‌آوری (و من را فراموش کرده‌ای) خودش می‌آید.

مستی به چشم ِ شاهد ِ دل‌بند ِ ما خوش است زان‌رو سپرده‌اند به مستی زمام ِ ما

زمام: اختیار
شاهد ِ دلبند: زیباروی دلستان

به چشم معشوق:

۱- در نظر ِ معشوق خوش است

۲- به چشم معشوق می آید

 

به مستی :

۱- زمام ما را به یک مست سپرده اند

۲- زمام ما را به مستی (میخوارگی) سپرده اند

 

حالت مستی (چشم مست و میگون و خُمار) به چشم معشوق زیباروی ما زیبا و دیدنی است، به همین علت است که اختیار ما را به مستی سپرده‌اند.

ترسم که صرفه‌ای نَبَرَد روز ِ بازخواست نان ِ حلال ِ شیخ زِ آب ِ حرام ِ ما

صرفه بردن: پیشی گرفتن
روز بازخواست: روز قیامت
نان حلال: روزی حلالی که شیخ مطابق با شرع به دست آورده (کنایه از حرام بودن دارایی شیخ)
آب حرام: شرابی که در شرع حرام شده

حلال ، حرام تضاد
نان ، آب تناسب

می‌ترسم که روز قیامت نان حلال شیخ از شراب حرامی که ما نوشیده‌ایم پیشی نگیرد.

ترسم که روز حشر عنان بر عنان رود
تسبیح شیخ و خرقه رند شرابخوار

حافظ زِ دیده دانه‌یِ اشکی همی‌فشان باشد که مرغ ِ وصل کُنَد قصد ِ دام ِ ما

دیده: چشم
مرغ: پرنده
باشد که: امید است که

دیده ، اشک تناسب

مرغ ، دام ، دانه تناسب

وصل را به پرنده‌ای تشبیه کرده که به هوس دانه‌ی اشک در دام اسیر شود

حافظ! از چشمانت قطره‌ی اشکی بیفشان  به این امید که پرنده‌ی وصال به قصد برچیدن دانه به طرف دامی که پهن کرده‌ای بیاید.

دریای اخضر ِ فلک و کشتی ِ هلال هستند غرق ِ نعمت ِ حاجی قوام ِ ما

اخضر: سبز
فلک: آسمان
هلال: ماه هلالی شکل
نعمت: احسان و نیکی

دریا ، کشتی ، غرق تناسب

فلک ، هلال تناسب

آسمان را به دریای سبز رنگی تشبیه کرده که ماه هلالی شکل مانند کشتی‌ای در این دریا قرار دارد.

دریا و آسمان و هرآنچه در آنهاست در لطف و احسان حاجی قوام غرقه گشته‌اند.

وزن عروضی و تقطیع

سَا قِی بـِ نُو رِ بَا دِ بـَ رَف رُو زِ جَا مِ مَا

مفعولُ / فاعلاتُ / مفاعیل ُ / فاعلن
یا:
مستفعلن / مفاعلُ / مستفعلن / فعل

یا:

تن تن ت تن ت تن ت ت تن تن ت تن ت تن

نام ِ قدیمی بحر: مضارع مثمن اخرب مکفوف محذوف

saa qii be noo re baa de ba raf roo z(e) jaa me maa

mot reb be goo ke kaa re ja han sod be kaa me maa

اختلاف نسخه‌ها

چند نسخه متفاوت با نسخه مرجع

اساس کار ستیغ، نسخه چاپ قزوینی و غنی است. و تصحیح‌های دیگر اینجا در دسترس است

خانلری

ساقی به نور ِ باده برافروز جام ِ ما
مطرب بگو که کار ِ جهان شد به کام ما

ما در پیاله عکس ِ رخ ِ یار دیده‌ایم
ای بی‌خبر زِ لذّت ِ شُرب ِ مُدام ِ ما

چندان بُوَد کِرِشمه و ناز ِ سَهی قَدان
ک‌آیَد به جلوه سرو ِ صنوبرخرام ِ ما

هرگز نَمیرد آن‌که دل‌اش زنده شد به عشق
ثبت است بر جریده‌یِ عالَم دوام ِ ما

ترسم که صرفه‌ای نَبَرَد روز ِ بازخواست
نان ِ حلال شیخ زِ آب ِ حرام ِ ما

مستی به چشم ِ شاهد ِ دل‌بند ِ ما خوش است
زان‌رو سپرده‌اند به مستی زمام ِ ما

ای باد اگر به گلشن ِ احباب بگذری
زنهار عرضه دِه بر ِ جانان پیام ِ ما

گو نام ِ ما زِ یاد به عمدا چه می‌بری؟
خود آید آن که یاد نباشد زِ نام ِ ما

حافظ ز دیده دانه‌یِ اشکی همی‌فشان
باشد که مرغ ِ وصل کُنَد قصد ِ دام ِ ما

دریا یِ اَخضَر ِ فَلَک و کشتی‌یِ هِلال
هستند غرق ِ نعمت ِ حاجی قوام ِ ما

اختلاف نسخه ها بر اساس تصحیح خانلری

بیت یکم:
تا دور ِ روزگار بگردد به کام ِ ما

بیت سوم:
بگرفت همچو لاله دلم در هوای سرو
طوبی نهال قد صنوبر خرام ما

بیت چهارم:
هرگز نشد فنا که دلش

بیت پنجم:
صرفه ئی نکند
روز ِ داوری | روز ِ دادخواه

بیت ششم:
مستی زِ چشم ِ شاهد
زانجا سپرده اند بمستان زمام ما

بیت هفتم:
عرضه دار

بیت هشتم:
چو می بری
یاد نیاری | یاد نیارد | یاد نیاید

بیت نهم:
شاید که مرغ
وصل درآید بدام ما
قصد بام ما | میل دام ما

بیت دهم:
کشتی هلاک

حافظ شیراز

ساقی، به نور ِ باده برافروز جام ِ ما!
مطرب، بگو! که کار ِ جهان شد به کام ما.

هرگز نَمیرد آن‌که دل‌اش زنده شد به عشق! –
ثبت است بر جریده‌یِ عالَم دوام ِ ما.

مستی به چشم ِ شاهد ِ دل‌بند ِ ما خوش است
زان‌رو سپرده‌اند به مستی زمام ِ ما.

ما در پیاله عکس ِ رخ ِ یار دیده‌ایم
ای بی‌خبر زِ لذّت ِ شُرب ِ مُدام ِ ما!

 

ترسم که صرفه‌ئی نَبَرَد روز ِ بازخواست
نان ِ حلال شیخ زِ آب ِ حرام ِ ما!

#

چندان بُوَد کِرِشمه و ناز ِ سَهی قَدان
ک‌آیَد به جلوه سرو ِ صنوبرخرام ِ ما!

بگرفت هم‌چو لاله دل‌ام در هوا یِ سرو
ای مرغ ِ وصل، کِی شوی آخر تو رام ِ ما؟

 

ای باد اگر به گلشن ِ احباب بگذری
زنهار، عَرضه دِه بَر ِ جانان پیام ِ ما

گو: «نام ِ ما زِ یاد به عَمدا چه می‌بری؟ –
خود آید آن که یاد نیاید زِ نام ِ ما!»

 

حافظ! زِ دیده دانه‌یِ اشکی همی‌فشان
باشد که مرغ ِ بخت کُنَد میل ِ دام ِ ما.

حافظ به سعی سایه

ساقی به نور ِ باده برافروز جام ِ ما
مطرب بگو که کار ِ جهان شد به کام ِ ما

ما در پیاله عکس ِ رخ ِ یار دیده‌ایم
ای بی‌خبر ز لذّت ِ شرب ِ مدام ِ ما

چندان بوَد کرشمه و ناز ِ سهی‌قدان
کاید به جلوه سرو ِ صنوبرخرام ِ ما

هرگز نمیرد آنکه دلش زنده شد به عشق
ثبت است بر جریده‌یِ عالم دوام ِ ما

ترسم که صرفه‌ای نبرد روز ِ بازخواست
نان ِ حلال شیخ ز آب ِ حرام ِ ما

مستی به چشم ِ شاهد ِ دلبند ِ ما خوش است
زان‌رو سپرده‌اند به مستی زمام ِ ما

ای باد اگر به گلشن ِ احباب بگذری
زنهار عرضه دِه بر ِ جانان پیام ِ ما

گو نام ِ ما ز یاد به‌عمدا چه می‌بری
خود آید آن که یاد نیاری ز نام ِ ما

حافظ ز دیده دانه‌یِ اشکی همی‌فشان
باشد که مرغ ِ وصل کند قصد ِ دام ِ ما

دریا یِ اخضر ِ فلک و کشتی ِ هِلال
هستند غرق ِ نعمت ِ حاجی قوام ِ ما

اختلاف نسخه ها

نسخه‌ی شاملو:
بیت ۱۰ را ندارد
یک بیت متفاوت دارد:
بگرفت همچو لاله دلم در هوای سرو
ای مرغ وصل، کی شوی آخر تو رام ما؟

بیت ۶: خود آید آنکه یاد نیاید ز نام ما
بیت ۹: کند میل دام ما

حافظ به سعی سایه:
مطابقت دارد.

نسخه‌ی انجوی:
بیت ۱۰ را ندارد
یک بیت متفاوت دارد:
بگرفت همچو لاله دلم در هوای سرو
ای مرغ وصل، کی شوی آخر تو رام ما؟

نسخه‌ی انجوی به کوشش مهدی پرهام:
مطابقت دارد.

نسخه‌ی خانلری:
مطابقت دارد.

خرید آثار مرتبط

خرید آنلاین آثار دانلودی، خرید کالا، دانلود محصولات رایگان

دیوان حافظ

قزوینی و قاسم غنی

نسخه PDF تصویربرداری شده از چاپ هندوستان

دیوان غزلیات حافظ

پرویز ناتل خانلری

نسخه PDF تصویربرداری شده از کتاب قدیمی

دیوان خواجه حافظ

سید عبدالرحیم خلخالی

تصویربرداری شده از کتاب چاپ سال ۱۳۰۶

طریق عشق

بدیع الزمان فروزان فر

شرح غزلیاتی چند از حافظ

شنیدن غزل‌های حافظ با صدای جاودانه‌ی فریدون فرح اندوز، لذتی دوچندان به شعر می‌بخشد. خاصه آن‌که هم صدا را بشنوی و هم تصویر ببینی. مجموعه‌ی غزل‌های حافظ، در دو شکل صوتی و تصویری با اجرای فریدون فرح‌اندوز را اینجا تهیه کنید و لذتش را ببرید.

حافظ – فریدون فرح اندوز

سهیل قاسمی، مجموعه‌ئی از اجرای تمام غزل‌های حافظ بر اساس نسخه‌ی قزوینی و غنی ارائه کرده است. روی‌کرد سهیل قاسمی، ارائه‌ی نسخه‌ی صوتی با اولویت نهادن بر اصل درست‌خوانی اشعار، رعایت صحیح لحن و ادای صحیح واژگان با پای‌بندی به وزن شعر است. اینجا مجموعه‌ی «حافظ شاعر» سهیل قاسمی را تهیه کنید.

حافظ – سهیل قاسمی

نرم افزار حافظ شاعر، تلاشی است برای در دسترس نهادن نسخه درست دیوان حافظ. آنچه که ما را در مجموعه ستیغ بر آن داشت که در کنار اپ های فراوان حافظ موجود در مارکت های موبایلی، کار دیگری ارائه دهیم، جدا از علاقه شخصی، تلاش در ارائه مرجع قابل اعتمادی از متن دیوان، با لحاظ رویکرد علمی معرفی نسخه ها و تصحیح های مختلف، نسخه بدل ها، و شرح های بدیع و کاملی برای علاقه‌مندان به فال حافظ بود.

حافظ شاعر

شرح فال

شادمان باش و جشن بگیر که جهان به کام تو خواهد شد. کسی که دلش به عشق زنده است هرگز نمی میرد.

اگر به موفقیت رسیدی، به یاد روزهای سختی باش و کسانی که دست تو را گرفتند و به تو کمک کردند را فراموش نکن. دنیا گذران است و باید که نام نیک از خود به جای گذاشت. به ویژه در قلب و ذهن عزیزان. آدم های بدبین و منفی نگر را زیاد جدی نگیر. صبور باش و در راه هدفت استوار باش. با صفای قلب و رقّت باطنی است که به دلخواهت می رسی.

نشست های مرتبط

ساقی به نور ِ باده …

نشستی در این باره منتشر نشده

۰ Comments

Trackbacks/Pingbacks

  1. حافظ - ستیغ - […] ۱۱: ساقی به نور باده برافروز جام ما […]

Submit a Comment

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *