دفتر دگرسانیها در غزلهای حافظ – دکتر سلیم نیساری – کتاب الکترونیکی

دفتر دگرسانی‌ها در غزل‌های حافظ

برگرفته از پنجاه نسخه‌ی خطی سده نهم

تنظیم از: دکتر سلیم نیساری

جلد اول مشتمل بر غزل‌های ردیف حروف ا – د

جلد دوم مشتمل بر غزل‌های ردیف حروف د – ی

Variant Reading in Qazals of Hafez

Extracted from 50 manuscripts

Salim Neisary Ph.D.

فرهنگستان زبان و ادب فارسی

نشر آثار / تهران ۱۳۸۶

چاپ اول: ۱۳۸۵

توضیح مهم این که در زمان عرضه این اثر در وبسایت ستیغ، کتاب کاغذی نایاب بود. در صورت چاپ مجدد و اطلاع‌رسانی و درخواست صاحبان حقوق این اثر، عرضه آن به این شکل از سایت ستیغ حذف خواهد شد.

فایل جلد اول این کتاب شامل ۸۴۳ صفحه و جلد دوم ۷۶۳ صفحه است. حجم هر فایل پی دی اف، کمتر از ده مگابایت است.

فهرست مندرجات:

فهرست ۵۰ نسخه خطی سده نهم هجری

• توضیح مربوط به شناسه نسخه‌ها

دلایل ایجاد دگرسانی‌ها

• اصلاحات به‌وسیله‌ی خودِ حافظ
• ایجادِ نسخه‌بدل‌ها به‌وسیله‌ی کاتبان
• دستکاری‌ها به خط الحاقی

تفکیک اشتباه‌های دست‌نویسی از دگرسانی‌ها

ضوابط گزینش متن غزل‌های حافظ

• معیار ضبط اکثریت نسخ
• اعتبار ضبط اقدم و اهمّ نسخ
• توجّه به سنخِ اندیشه و سبکِ بیانِ حافظ

ارزیابی نسخه‌های خطی

مفهومِ پشتوانه‌ی بسنده

قرائت‌های ویژه

اهمیتِ قرائتِ صحیح و تاویلِ املای نسخه‌های خطی

تصحیح قیاسی

تفکیکِ غزل‌ها از غزل‌واره‌ها و قصیده‌ها

ترتیبِ درجِ غزل‌ها در نسخه‌های خطیِ سده‌ی نهم

• سنّت صدرنشینی غزل الا یا ایها الساقی

راهنمای تنظیم دفتر دگرسانی‌ها

• درج متن برگزیده‌ی غزل
• ابیاتِ اضافه بر متن
• تعدادِ منابع و ذکرِ شناسه‌ی نسخه‌ها
• ترتیبِ ابیات

توجیهِ ستون‌های جدولِ دگرسانی‌ها

توضیحِ مربوط به علائمِ ویژه

مساله‌ی رسم‌الخط در نسخه‌های خطی

کلام آخر

ادای احترام و سپاسگزاری

بخشی از دیباچه:

از زمانی که آن دوست و مصاحب حافظ (محمد گلندام) به تدوین اشعار حافظ همّت گماشت، بیش از ششصد سال می‌گذرد. پس از درگذشتِ حافظ (۷۹۱ ق)، تا فاصله‌ی چهارصد سال که هنوز صنعتِ چاپ رایج نشده بود، شعرِ حافظ بیش از هر کتابِ شعر رونویسی شده و به دستِ هر کاتبی، خواسته یا ناخواسته، دست‌خوشِ دگرگونی‌هایی گردیده‌است. در فاصله‌ی دویست سالِ اخیر نیز که از دوره‌ی رواجِ چاپ می‌گذرد دیوانِ حافظ بیش از هر متنِ شعرِ دیگر به کسوَتِ چاپ آراسته شده ولی از نفوذِ عواملِ تحریف و تصرّف در کلماتِ آن کاسته نشده‌است.

در کنارِ رقم و تاریخِ هیچ‌یک از نسخه‌های خطیِ کهن که بررسی شده، هیچ کاتبی نیفزوده‌است که متنِ اشعارِ حافظ را بر اساسِ کدام منبع کتابت کرده‌است. هیچ مدرکی در دست نیست که کسی به نظاره‌ی متنِ اصیلِ این غزل‌ها به خطِ خودِ حافظ و یا به خطِ نخستین جامعِ دیوانِ او اشاره‌ئی کرده باشد. تنها راهِ دستیابی به متنی که بیشتر موردِ وثوق و اعتماد باشد، کوتاه گرداندنِ فاصله تا منشاِ اصلی و پرهیز از رخنه‌ی تصرّفات و تغییراتی است که طیِ قرونِ متاخر در دیوانِ حافظ رخ داده‌است.