مسکین: بیچاره، در راه مانده
غریب: بی‌کس

رحم ، مسکین تناسب- آیه‌ی انفاق

گفتم ای پادشاه خوبان براین غریب رحم کن ( درخواست توجه دارد ) ،

معشوق پاسخ داد کسی که به دنبال خواسته‌ی دل خودش باشد ، بیچاره‌ی بی‌کسی است که راهش را گم‌ می کند.

رحم کردن من فایده‌ای هم ندارد و او به دنبال دل می‌رود و گم می‌شود.

خانه‌پرورد: آنکه در خانه پرورش یافته و سرد و گرم روزگار را نچشیده

به او گفتم نرو، چندی بمان، گفت عذر مرا بپذیر چرا که من خانه‌پرود هستم و {غم غریب‌ها (یی که در دنبال دل راه گم کرده اند) / غم زیاد} را نمی توانم تحمل کنم.

معنای دیگر: به او گفتم نرو، چندی بمان، گفت عذر مرا بپذیر. نمی توانم. در اینجا جمله مخاطب شاعر تمام می شود. و مصراع دوم، حرف شاعر است. می گوید بله دیگر! یک شخص ِ نازپرورده معلوم است که نمی تواند من ِ غریب را تحمل کند. و نخواهد ماند.

سنجاب: حیوانی مثل سمور به رنگ خاکستری، که پوستی قیمتی دارد
سنجاب شاهی: پوستین یا تشکچه‌ای از پوست سنجاب که برای شاهان ساخته شده باشد.
خاره: سنگ سخت، خارا
بالین: بالش
بستر: تشک

نازنینی ( خانه‌پروردی ) که بر تشکچه‌ی پوست سنجاب خفته است ( در پر قو بزرگ شده ) چه غم دارد ( درکی ندارد ) از غریبی که خار بیابان تشک او و سنگ خارا بالش اوست.

لف و نشر مرتب: خار و خاره/بستر و بالین

آشنا ، غریب متضاد

غریب:

1. بی کس
2. عجیب

زلف به زنجیر تشبیه شده است که دلهای عاشقان را اسیر کرده.

ای کسی که دل‌های زیادی در زنجیر زلف تو گرفتارند ( با زنجیر زلف تو آشنا شده اند )

آن خال مشکین بر رخ رنگین خوش غریب فتاد:

رخ رنگین: ترکیبی از چهره‌ی خوش آب و رنگ ( ارغوانی ) و می لعل و ابروی مشکی و …

1. آن خال مشکین بر چهره‌ی رنگین تو خوش ( بسیار ) غریب و تنها افتاده‌.
2. آن خال مشکین بر چهره‌ی رنگین تو بس شگفتی آور ( و زیبا ) است. خال عجیب و غریب به چهره‌ت می آید.

می نُماید: نشان می دهد، منعکس می کند
عکس: تصویر
روی مه‌وش: صورتی مانند ماه (سپید و گرد و …)

غریب:

1. شگفت‌انگیز
2. بی کس

صفحه: برگ ، ورق ، لوح ، پیشانی

صورت تو مثل ماه نورانی و لطیف است که تصویر می بر چهره‌ی تو منعکس می شود.

وقتی پیاله‌ی می در دست داری و به آن نگاه می کنی ، سرخی شراب در چهره‌ی تو منعکس می شود. همانطوری که انعکاس ِ سرخی گل ارغوان بر سپیدی گل نسرین می افتد. و این اتفاق شگفت انگیزی است.

نگارستان؛ نگارخانه‌ی چین: اتاقی در چین که مانی و دیگر نقاشان در آن نقاشی کرده‌اند.

خط: مویی که در بناگوش و گرد صورت می روید

غریب:

1. بی کس
2. شگفت‌انگیز

مور: موج ، مورچه

آن خط باریکی ( صف مورچه ها) که گرد ِ چهره‌ات موج می زند بس شگفت انگیز/تنها است، اگرچه وجود خط مشکین در نگارستان عجیب/تنها نیست.

مشخصه‌ی خط مورچه این است که یک خط صاف و منظم نیست. خطی است که کم و زیاد و کمرنگ و پررنگ می شود..

عین خط ریش یا سبیل که پیوسته نیست. بعضی جاها موی کمتر و بعضی جاها موی بیشتر روییده

مورخط: صف مورچه که گرد صورت یار راهش را گم کرده و غریب افتاده.

طره: مویی که بر عارض ریزند.
طره‌ی شبرنگ: مویی که در نهایت سیاهی مانند شب است
غریب: تنها و بی‌کس

گفتم موی سیاه تو مثل شام غریبان تاریک است، در سحرگاهان (که تاریکی می رود) از آه سحرگاهی این غریب و تنها برحذر باش.

(از آه سحری غریبان بترس)

به حافظ گفت که آشنایان یار در حیرت و سرگردانی به سر می برند، کسی که غریب و بی‌کس است اگر خسته و بیچاره بماند دور از انتظار نیست.

آشنا در بیت ۴ آمده است، که در زنجیر زلف یار گرفتارند.

در عشق به یار ، آشنا را در مقابل غریب می تونیم پیش‌کسوت در مقابل تازه کار معنی کنیم.