دهر: روزگار
گل‌افشان کن: گل بپاش ، از روی شادمانی و سرور گل ریختن ( مثل نقل و پولی که بر سر عروس و داماد می‌افشانند.)

گل، سحرگه خودش (به من) گفت که گل افشان کن. یعنی من را که گل هستم بیفشان. از دهر چه می‌جویی؟ یعنی گل خودش بهت میگه من را بپاش و بریز.
بلبل!
۱- تو چی میگی؟ چرا ناله می‌کنی؟
۲- بلبل نظر تو چیه؟

مسند: جایی که بر آن می‌نشینند و بر آن تکیه می‌کنند، تکیه گاه ، بالش بزرگ

گلستان: باغی پر از گل ، گلشن
لف و نشر مرتب دارد

برای استراحت و تفریح به گلستان برو ، تا لب شاهد و روی ساقی را ببوسی ، می بنوشی و گل ببویی.

شمشاد ، سرو ، گلستان تناسب
آهنگ: قصد ، عزم
دلجویی: مهربانی و ناز
شمشاد: استعاره از اندام و قامت زیبای یار

اندام چون شمشادت را با ناز به حرکت درآور و عزم رفتن به گلستان کن ، تا درخت سرو دلجویی را از قد تو یاد بگیرد.

(جایگاه شمشاد را بالاتر از سرو می‌داند.)

غنچه: استعاره از دهان یار
غنچه‌ی خندان: غنچه‌ای که می‌شکفد
دولت: سعادت و اقبال

رعنا:
۱- گل رعنا
۲- معشوق دل‌فریب

غنچه ، گل رعنا ، روییدن تناسب

تا در نهایت سعادت بوسیدن دهان چون غنچه‌ی تو نصیب چه کسی بشود.

۱- ای گل رعنا برای چه کسی می رویی؟
۲- ای محبوب زیبا روی برای چه کسی جلوه‌گری می کنی؟

بازار ، خریدار ، گنج تناسب
مایه: سرمایه
نیکویی: نیکوکاری و خوبی

(خطاب به گل رعنا در بیت قبل) امروز که بازار جلوه‌گری تو پر جوش و خروش است و خریدار داری، دریاب.
و از نیکویی (خوبی و خوش رفتاری) سرمایه‌ای فراهم کن که چون گنج با ارزش است.

نکورویی: زیبایی چهره
زیبارویی به شمع تشبیه شده‌است.
طرف بستن، طرف بربستن: بهره بردن

از آنجایی که زیبایی مانند شمعی در باد است و بیم خاموش شدن شمع می‌رود.

از شمع نکورویی طرف هنری بربند.
۱- از شمع یک نکورو، طرف هنری بربند.
۲- از شمع نکورو بودن، طرف هنری بربند.

طرف هنری بربند: طرف یک هنر بربند: یک هنر را بهره ببر: هنری فراهم کن.

معنی مصرع دوم:
۱- از شمع یک نکورو هنری فراهم کن: هنری کن و از شمع یک نکورو تمتعی حاصل کن.

۲- از شمع نکورو بودن هنری فراهم کن.

طره ، جعد ، نافه ، بو تناسب
چین ، نافه ، بوی تناسب
طره: مویی که بر پیشانی ریزند.
جعد: موی پیچیده، چین و شکن ِ مو
نافه: کیسه‌ی آهوی ختن ( منطقه‌ای در چین ) که خوشبو است.

آن مویی که از نظر خوش بویی، هر چین و شکنش صدبار خوش‌بو تر از نافه‌ی چین است ، چقدر خوب بود اگر از خوش‌اخلاقی هم بویی برده بود.

مرغ ، بلبل ، دستان ، گلشن تناسب

دستان:
۱- دو دست
۲- نغمه و آهنگ
۳- مکر و حیله
۴- پرنده
۵- داستان: هربار حکایتی دارد.

مرغ: پرنده

هر پرنده‌ای ، با حیله/آوازی به گلشن شاه راه پیدا کرد، بلبل با آواز خوانی و حافظ هم با سرودن غزل به گلشن شاه راه یافت.