توضیحات
دیوان حافظ بر پایه نسخه خطی سال ۸۰۱
دیوان حافظ ۸۰۱ با عنوان فرعی «بر پایه نسخه خطی سال ۸۰۱»، تألیف سهیل قاسمی، توسط انتشارات بلم منتشر شده‌است. این اثر به تصحیح و ارائه اشعار حافظ شیرازی بر اساس نسخه خطی کهن سال ۸۰۱ هجری قمری می‌پردازد. نسخه خطی ۸۰۱، قدیمی‌ترین دست‌نویس شناخته‌شده از دیوان حافظ است که در موزه کتابخانه نورعثمانیه ترکیه نگهداری می‌شود. دقت، اصالت و قدمت این نسخه، به دلیل نزدیکی به زمان حیات شاعر (حدود ۷۲۷–۷۹۲ ه.ق)، آن را به منبعی ارزشمند برای پژوهشگران و علاقه‌مندان به شعر حافظ تبدیل کرده‌است.
ویژگی‌های کتاب
این کتاب با هدف ارائه دیوانی کامل از اشعار حافظ و بر اساس نسخه‌های کهن تدوین شده‌است. ویژگی‌های برجسته آن عبارتند از:
– استفاده از نسخه‌های خطی کهن: نسخه اصلی مورد استفاده، دست‌نویس سال ۸۰۱ ه.ق است که در موزه نورعثمانیه ترکیه کشف شده‌است. همچنین از نسخه خطی سال ۸۰۳ ه.ق (نگهداری‌شده در تاشکند) و نسخه موسوم به «بیاض علامرندی» (شامل حدود ۵۰ غزل از حافظ، نگاشته‌شده در زمان حیات شاعر) در تألیف بهره گرفته شده‌است.
– کامل بودن دیوان: مؤلف کوشیده تا غزل‌ها و ابیاتی را که در نسخه ۸۰۱ موجود نیستند، از دیگر نسخه‌ها و تصحیح‌ها به متن اضافه کند. این ویژگی، کتاب را به مجموعه‌ای جامع از اشعار منسوب به حافظ تبدیل کرده‌است.
– درج تصاویر نسخه خطی: در کنار متن هر شعر، تصویر صفحه مرتبط از نسخه خطی ۸۰۱ ارائه شده‌است که هم جنبه مستند دارد و هم به خواننده امکان مقایسه و لذت بصری می‌دهد.
– آسان‌خوانی: متن با رسم‌الخط خوانا و نشانه‌گذاری سجاوندی تنظیم شده تا برای خوانندگان با هر سطح از آشنایی با ادبیات کهن قابل استفاده باشد.
پیشینه تصحیح دیوان حافظ
رایج‌ترین نسخه دیوان حافظ که امروزه در دسترس است، بر اساس تصحیحی از سال ۱۳۲۰ ه.ش و مبتنی بر نسخه خطی سال ۸۲۷ ه.ق است. با این حال، کشف نسخه‌های کهن‌تر در دهه‌های اخیر، از جمله نسخه‌های ۸۰۱ و ۸۰۳ ه.ق، دریچه‌های جدیدی به سوی شناخت دقیق‌تر اشعار حافظ گشوده‌است. از آنجا که هیچ دیوانی با دست‌خط یا تأیید خود حافظ در دست نیست و مجموعه اشعار او پس از درگذشتش گردآوری شده، تفاوت‌ها و دگرگونی‌ها در نسخه‌ها اجتناب‌ناپذیر بوده‌است. این اختلافات، ناشی از خطای کاتبان یا تغییرات عمدی در نسخه‌برداری‌های دستی، ضرورت بررسی نسخه‌های کهن‌تر را برجسته می‌کند.
پژوهشگرانی چون عبدالرحیم خلخالی، محمد قزوینی، قاسم غنی، پرویز ناتل خانلری، احمد شاملو، هوشنگ ابتهاج و سلیم نیساری در تصحیح دیوان حافظ نقش داشته‌اند. قدیمی‌ترین نسخه‌های مورد استناد این افراد، عمدتاً متعلق به سال‌های ۸۰۷ تا ۸۳۸ ه.ق بوده‌است. کتاب *دفتر دگرسانی‌ها در غزل‌های حافظ* (سلیم نیساری، ۱۳۸۵) نیز با بررسی حدود ۵۰ نسخه خطی، به تحلیل این تفاوت‌ها پرداخته‌است. با این حال، نسخه‌های ۸۰۱، ۸۰۳ و بیاض علامرندی که در کتاب حاضر استفاده شده‌اند، به تازگی کشف شده و در تصحیح‌های پیشین لحاظ نشده بودند.
ساختار تألیف
مؤلف در دیباچه کتاب هدف خود را چنین بیان کرده‌است: ارائه نسخه ۸۰۱ به‌صورت دقیق و بدون دخل و تصرف، به‌عنوان حلقه مفقوده پژوهش‌های پیشین، و همزمان تهیه دیوانی کامل و قابل استفاده برای عموم. روش کار او به شرح زیر است:
- وفاداری به نسخه ۸۰۱: متن اصلی بر اساس این نسخه پیاده شده و تنها در موارد آشکار سهو قلم کاتب (با ذکر در پانویس) اصلاحاتی اعمال شده‌است.
- مقایسه با نسخه‌های دیگر: بخش‌های مخدوش نسخه ۸۰۱ با نسخه ۸۰۳ و نسخه سال ۸۱۸ ه.ق (کتابخانه آصفیه، حیدرآباد هند) تطبیق داده شده‌است.
- افزودن غزل‌های غایب: غزل‌هایی که در نسخه ۸۰۱ نیستند، از نسخه ۸۰۳، تصحیح قزوینی-غنی، و آثار ناتل خانلری و نیساری به متن اضافه شده‌اند.
- درج ابیات مشهور: ابیاتی که در نسخه ۸۰۱ غایب‌اند اما در دیگر نسخه‌ها آمده و شناخته‌شده هستند، در پانویس هر صفحه ذکر شده‌اند.
- رسم‌الخط و نشانه‌گذاری: متن با نشانه‌های سجاوندی و رسم‌الخط امروزی تنظیم شده تا خواندن آن برای نسل امروز آسان‌تر باشد.
دیدگاهها
هیچ دیدگاهی برای این محصول نوشته نشده است.