به سحر: با سحر و فریب

جادو: افسونگر

خواب بستن: به افسون کسی را خواب‌بند کردن تا همیشه بیدار بماند.

جادو ، سحر ، بستن تناسب

انگار که دو چشم افسونگر و فریبنده‌ی معشوق با سحر و جادو خواب را بر چشمان من بسته‌اند.

نظر: نگاه، نگریستن

صواب: کار شایسته و نیک

عنان: اختیار

در اولین نگاه (به چهره‌ی زیبای معشوق) اختیار عقلم از دستم رفت و آن کسی که عقل را از دست داده از کار شایسته و نیک چه داند؟ (قطعا نمی‌داند و از او چنین انتظاری نمی‌رود)

مستسقی: مبتلا به بیماری استسقاء، آب خواهنده

عاشق به انسان مستسقی تشبیه شده

عشق به آب تشبیه شده

گفتم شاید با وصال محبوب، از عشق (و گرفتاری‌های آن) رهایی یابم، اما کسی که بیماری استسقاء دارد، نوشیدن آب برایش بی نتیجه است و او درمانی ندارد.

دعوی: ادعا کردن

نازنین: دوست داشتنی و دلربا

نازنین: استعاره از محبوب

شربت ، زهر تضاد

اگر از دست محبوب دوست داشتنی زهر ناب را چون شربت شیرین ننوشی، ادعای دوست داشتن او درست نیست.

دواب: جمع دابه؛ چهارپایان

هم‌شرکت: شریک

ذوق:

۱- خوشی و نشاط

۲- استعداد

عاشق بودن نشانه‌ی آدمیت است و اگر شور و نشاط/استعداد عشق در تو نیست با چهارپایان در خوردن و خوابیدن شریک هستی.

آزادگان: عاشقان و وارستگان

خراج: مالیات

خراب:

۱- مست و خراب

۲- آواره

آتش بیاور و خرمن عاشقان را بسوزان (و ما را خراب و بی‌چیز کن)

۱- تا پادشاه از ما آوارگان عشق، باج و خراج نگیرد.

۲- زیرا که پادشاه، از مخروبه ها خراج نمی گیرد.

منظور: مراد، هدف، مقصود

قوم: گروه مردم، خویشاوندان

مردم با نوشیدن شراب مست می‌شوند و از مقصود (و درک آن) بی‌بهره هستند.

اما من چنان از او مستم که نیاز به شراب ندارم.

نظر:

۱- نظر بازی، عاشق پیشگی

۲- نگاهی که معشوق به عاشق می افکند

تیر ِ نظر: اضافه ی تشبیهی

مصراع ِ دوم، ارسال المثل

سعدی! مگر به تو نگفته بودم که خود را گرفتار ِ کمند ِ عشق نکنی؟ نظر بازی/نگاه معشوق حتی افراسیاب را هم از پا می اندازد!