غزال: آهو
غزال رعنا: استعاره از معشوق زیبایی چون آهو
به لطف: به مهربانی
غزال، کوه ، بیابان تناسب
سَر دادن: رها کردن، سرگردان کردن

صبا! با لطافت و مهربانی به آن معشوق چون آهو بگو که به خاطر (شکار) تو آواره‌ی کوه و بیابان شده‌ام.

شکر فروش: فروشنده‌ی شکر، استعاره از یار شیرین سخن
تفقد: دلجویی کردن
خاییدن: جویدن
طوطی شکرخا: استعاره از عاشق، طوطی ای که در دهان شکر دارد:
۱- طوطی خوردن شکر را دوست دارد.
۲- سخن طوطی چون شکر است

چرا شکرفروش (که عمرش طولانی باشد) از طوطی شکرخا دلجویی نمی‌کند؟

غرور: فریفتگی
حُسن: زیبایی
عندلیب: بلبل
گل ، عندلیب تناسب
گل: استعاره از معشوق
عندلیب: استعاره از عاشق

ای گل سرخ! حتما به زیبایی‌ات فریفته شده‌ای که از حال بلبل شیدا پرس و جویی نمی‌کنی!

مگر به چند معنی می تواند به کار برود.

۱- آیا: ای گل! آیا این غروری که از بابت ِ زیبایی به تو دست داده باعث شده که احوالی از بلبل ِ شیدای خودت نپرسی؟ این غرور ِ حُسن به تو اجازه نمی دهد؟ که از عندلیب ِ شیدا پرسش (احوالپرسی) نمی کنی؟
۲- احتمالاً، شاید، فکر کنم، یقیناً: ای گل! فکر کنم این غروری که از بابت ِ زیبایی ات به تو دست داده باعث شده که احوالی از بلبل ِ شیدای خودت نپرسی. شاید این غرور ِ حُسن به تو اجازه نمی دهد که از عندلیب ِ شیدا پرسش (احوالپرسی) کنی.

خُلق: اخلاق
مرغ: پرنده
اهل نظر به مرغ دانا تشبیه شده
صید ، بند و دام ، مرغ تناسب

اهل نظر را به خلق و به لطف (اخلاق نیک و مهربانی ) توان صید کرد، مرغ دانا را با بند و دام نمی‌گیرند.

اگر می خواهی اهل ِ نظر را بگیری باید با اخلاق ِ خوب و مهربانی آن ها را صید کنی. وگرنه مرغ ِ دانا که فریب ِ بند و دام را نمی خورد. یعنی مرغ ِ دانا را با بند و دام و دام و دانه (در نسخه های دیگر به جای بند و دام، دام و دانه آمده.) صید نمی شود. می گوید همان طور که می دانیم که مرغ ِ دانا با دام و دانه فریفته نمی شود و گرفتار و صید نمی شود، اهل ِ نظر را هم باید با مهربانی و اخلاق ِ نیکو (در برخی نسخه ها بجای خلق و لطف، حُسن ِ خلق آمده) مجذوب و شیفته (فریفته) کرد.

سهی قد: راست قامت
ماه سیما: ماه چهره
برای آشنایی، رنگ در نظر گرفته و به آن تشخیص داده است.

ندانم از چه سبب سهی قدان ِ سیه چشم ِ ماه سیما را رنگ آشنایی نیست.

نمی دانم چرا زیبارویان بلند قامت سیاه چشم‌ ( غزال رعنا در بیت اول ) با عشاق خود آشنایی (دوستی) نمی کنند.

باده پیمودن: باده نوشیدن
باد پیمودن: کنایه از کار بیهوده و بی‌نتیجه کردن
حبیب: معشوق
محب: عاشق

محبان بادپیما: عاشقانی که از عشق ورزیدن به معشوق، حاصل و نتیجه‌ای نگرفته‌اند و معشوق به آنها التفاتی نکرده‌است.

وقتی در کنار حبیب می‌‌نشینی و باده می‌نوشی ، محبان بادپیما را هم به یاد بیاور.

وضع: نهادن، قرار دادن
وضع ، قدَر تناسب

در جمال تو جز این قدر عیب نتوان گفت که روی زیبا را وضع مهر و وفا نیست.

در زیبایی تو هیچ عیبی نمی‌‌توان یافت جز اینکه در نهاد زیبارویان ، مهر و وفایی وضع نشده.

گفته‌ی حافظ: شعر حافظ
مسیحا: حضرت عیسی که در آسمان است.
زهره: ستاره‌ی زهره که در هیئت بطلمیوسی آوازه‌خوان فلک نام دارد.
زهره ، آسمان تناسب

عجیب نیست که اگر زهره در آسمان شعر حافظ را بخواند، مسیح از شادی به رقص و پایکوبی درآید.