ساقیا آمدن ِ عید مبارک باد ت
وان مواعید که کردی مَرَواد از یاد ت

در شگفت‌ام که در این مدت ِ ایّام ِ فراق
برگرفتی زِ حریفان دل و دل می‌داد ت

بِرسان بندگی ِ دختر ِ رز، گو: به‌در آی
که دم و همّت ِ ما کرد زِ بند آزاد ت

شادی ِ مجلسیان در قدم و مقدم ِ تو ست
جا یِ غم باد هر آن دل که نخواهد شاد ت

شُکر ِ ایزد که زِ تاراج ِ خزان رخنه نیافت
بوستان ِ سمن و سرو و گل و شمشاد ت

چشم ِ بد دور ک‌از آن تفرقه‌ات بازآورد
طالع ِ نام‌ور و دولت ِ مادرزاد ت

حافظ از دست مده دولت ِ این کشتی ِ نوح
وَر نه طوفان ِ حوادث بِبَرَد بُنیاد ت

سهیل قاسمی

فریدون فرح اندوز

مریم فقیهی کیا

شرح سطر به سطر

توضیح در باره شرح سطر به سطر

ستیغ، هیچ ادعایی در کامل و جامع بودن شرح‌ها ندارد.

ساقیا آمدن ِ عید مبارک باد ت وان مواعید که کردی مَرَواد از یاد ت

مواعید: وعده‌ها

عید: عید فطر

عید ، مواعید جناس

مرواد: نرود ، فعل دعایی

ای ساقی! آمدت عید بر تو مبارک باد امیدوارم آن وعده‌هایی که کرده بودی از یادت نرود.

در شگفت‌ام که در این مدت ِ ایّام ِ فراق برگرفتی زِ حریفان دل و دل می‌داد ت

دل می‌داد ت:

تو را، دل، می‌داد

اصطلاح. معادل امروزی: دلت می‌آمد.

مثل «از دل آمدن» :

از دل نیاید ش که نویسد گناه ِ تو

در شگفتم (برای من عجیب است) که در این مدت (زمان ِ سپری شده) در روزهای فراق (دوری ما و تو)، از حریفان (ما دوستان که هم‌صحبت ِ تو و هم‌صحبت ِ هم بودیم) دل بر گرفتی. و دل می‌دادت. دلت هم می‌آمد که ما را فراموش کنی.

بِرسان بندگی ِ دختر ِ رز، گو: به‌در آی که دم و همّت ِ ما کرد زِ بند آزاد ت

بندگی رساندن: خدمت و ارادت رساندن

دختر رز: شراب انگوری

دم و همت: کوشش و اراده

{ای ساقی!} بندگی (ارادت) ِ ما را (نسبت به او) به دختر ِ رَز برسان؛ و بگو به‌در آی (از محبس ِ خودت خارج شو). چون که دَم و همّت ِ ما تو را از بند آزاد کرد.

دم و همت و به در آمدن:

چندان چو صبا بر تو گمارم دم ِ همت

ک‌از غنچه، چو گل، خرّم و خندان به‌درآیی

شادی ِ مجلسیان در قدم و مقدم ِ تو ست جا یِ غم باد هر آن دل که نخواهد شاد ت

قدم: کار، عمل

مقدم: جای قدم نهادن

مر: حرف تاکید

قدم ، مقدم جناس

غم ، شاد تضاد

آن‌چیزی که باعث ِ شادی ِ مجلسیان (حریفان و افرادی که در مجلس نشسته اند) می‌شود، آمدن ِ تو و حضور توست.

مصراع دوم دعایی است. دلی که تو را شاد نخواهد، جای غم باشد.

(دلی که تو را شاد نخواهد، خودش ناشاد باشد)

شُکر ِ ایزد که زِ تاراج ِ خزان رخنه نیافت بوستان ِ سمن و سرو و گل و شمشاد ت

ایزد: پروردگار

رخنه یافتن: آسیب دیدن

تاراج: غارت، یغما

خزان: پائیز

تاراج خزان: کنایه از برگریزان پاییزی

خدا را شکر که باغ سرو و یاسمن و گل و شمشاد تو از برگریزان پاییز آسیبی ندید.

چشم ِ بد دور ک‌از آن تفرقه‌ات بازآورد طالع ِ نام‌ور و دولت ِ مادرزاد ت

نامور: دارای نام نیک، معروف

طالع: طلوع کننده، مجازا بخت و اقبال

دولت: اقبال، سعادت

مادرزاد: مربوط یا منسوب به هنگام زاده شدن

دولت مادرزاد: سعادتی که مادرزادی است.

تفرقه: پراکندگی

از چشم زخم به دور باشی! چرا که بخت نیک و سعادتی که همزاد توست ، تو را از پراکندگی و جدایی بیرون آورد.

حافظ از دست مده دولت ِ این کشتی ِ نوح وَر نه طوفان ِ حوادث بِبَرَد بُنیاد ت

بنیاد: بیخ و بن، اصل و ریشه

دولت: سعادت

کشتی: جام شراب که به شکل کشتی باشد

بنیاد بردن: خراب کردن

تلمیح دارد به داستان حضرت نوح

کشتی نوح ، طوفان تناسب

حوادث به طوفان تشبیه شده

حافظ! سعادت داشتن چنین کشتی (جام شراب) را از دست مده وگرنه طوفان حوادث تو را نابود خواهد کرد.

اشاره به باده‌نوشی برای غم‌زدایی

وزن عروضی و تقطیع

سَا قـِ یَا ئَا مـَ دَ نـِــِـ عِیـ دِ مـُ بَا رَک بَا دَت

فعلاتن فعلاتن فعلاتن فعلان

یا:

ت ت تن تن ت ت تن تن ت ت تن تن ت ت تن

نام ِ قدیمی بحر: رمل مثمن مخبون محذوف

saa qi yaa ?aa ma da nee ?ii d(e) mo baa rak baa dat

van ma vaa ?ii d(e) ke kar dii ma ra vaa daz yaa dat

اختلاف نسخه‌ها

چند نسخه متفاوت با نسخه مرجع

اساس کار ستیغ، نسخه چاپ قزوینی و غنی است. و تصحیح‌های دیگر اینجا در دسترس است

خانلری

ساقیا آمدن ِ عید مبارک باد ت
وان مواعید که کردی مرواد از یاد ت

در شگفت‌ام که در این مدت ِ ایّام ِ فراق
برگرفتی زِ حریفان دل و دل می‌داد ت

بِرسان بنده‌گی‌یِ دختر ِ رز گو به‌در آی
که دم و همّت ِ ما کرد زِ بند آزاد ت

شادی‌یِ مجلسیان در قدم و مقدم ِ تو ست
جا یِ غم باد هر آن دل که نخواهد شاد ت

شُکر ِ ایزد که از این باد ِ خزان رخنه نیافت
بوستان ِ سمن و سرو و گل و شمشاد ت

چشم ِ بد دور ک‌از آن تفرقه خوش بازآورد
طالع ِ نام‌ور و دولت ِ مادرزاد ت

حافظ از دست مده صحبت ِ این کشتی‌یِ نوح
وَر نه طوفان ِ حوادث بِبَرَد بُنیاد ت

اختلاف نسخه ها بر اساس تصحیح خانلری

بیت چهارم:
شادی مجلس ما
در قدم مقدم
مران دل

بیت پنجم:
ایزد که ز تاراج خزان
بوستان سخن

بیت ششم:
کزین تفرقه‌اش باز آورد
خوش باز آمد

بیت هفتم:
مده دولت این
صحبت آن کشتی

حافظ شیراز

ساقیا آمدن ِ عید مبارک باد ت
وان مواعید که کردی مرواد از یاد ت!

بِرسان بنده‌گی‌یِ دختر ِ رَز، گو: «به‌در آی
که دم ِ همّت ِ ما کرد زِ بند آزاد ت.

چشم ِ بد دور! ک‌از آن تفرقه خوش بازآورد
طالع ِ نام‌ور و دولت ِ مادرزاد ت.

شُکر ِ ایزد، که ز ِ تاراج ِ خزان رخنه نیافت
بوستان ِ سَمَن و سَرو و گُل و شمشاد ت!

در شگفت‌ام که در این مدت ِ ایّام ِ فراق
برگرفتی زِ حریفان دل و، دل می‌داد ت.

شادی‌یِ مجلسیان در قدم ِ فرّخ ِ تو ست
جا یِ غم باد هر آن دل که نخواهد شاد ت!»

حافظ از دست مده صحبت ِ این کشتی‌یِ نوح
وَر نه، توفان ِ حوادث بِبَرَد بُنیاد ت!

حافظ به سعی سایه

ساقیا آمدن ِ عید مبارک بادت
وان مواعید که کردی مَرَواد از یادت

در شگفت‌ام که در این مدّت ِ ایّام ِ فراق
برگرفتی زِ حریفان دل و دل می‌دادت

بِرسان بند‌گی ِ دختر ِ رز گو بدر آی
که دم و همّت ِ ما کرد زِ بند آزادت

شادی ِ مجلسیان در قدم و مقدم ِ تست
جا یِ غم باد هر آن دل که نخواهد شادت

شُکر ِ ایزد که ز تاراج ِ خزان رخنه نیافت
بوستان ِ سمن و سرو و گل و شمشاد ت

چشم ِ بد دور کزان تفرقه خوش بازآورد
طالع ِ نام‌ور و دولت ِ مادرزادت

حافظ از دست مده دولت ِ این کشتی ِ نوح
وَر نه طوفان ِ حوادث بِبَرَد بُنیادت

اختلاف نسخ

اختلاف نسخ:
نسخه‌ی شاملو:
بیت ۳: دم ِ همت ما
بیت ۶: چشم بد دور کز آن تفرقه خوش باز آورد
بیت ۴: شادی مجلسیان در قدم فرخ تست
جای غم باد هر آن دل که نخواهد شادت

حافظ به سعی سایه:
بیت ۴: جای غم باد هر آن دل که …
بیت ۶: چشم بد دور کز آن تفرقه خوش باز آورد

نسخه‌ی انجوی:
بیت ۳: دم ِ همت ما
بیت ۴: جای غم باد هر آن دل که …
بیت ۶: چشم بد دور کز آن تفرقه خوش باز آورد

نسخه‌ی پرهام:
بیت ۴: جای غم باد هر آن دل که …
بیت ۶: چشم بد دور کز آن تفرقه خوش باز آورد

خرید آثار مرتبط

خرید آنلاین آثار دانلودی، خرید کالا، دانلود محصولات رایگان

دیوان حافظ

قزوینی و قاسم غنی

نسخه PDF تصویربرداری شده از چاپ هندوستان

دیوان غزلیات حافظ

پرویز ناتل خانلری

نسخه PDF تصویربرداری شده از کتاب قدیمی

دیوان خواجه حافظ

سید عبدالرحیم خلخالی

تصویربرداری شده از کتاب چاپ سال ۱۳۰۶

طریق عشق

بدیع الزمان فروزان فر

شرح غزلیاتی چند از حافظ

همه کتابخانه را ببینید

شنیدن غزل‌های حافظ با صدای جاودانه‌ی فریدون فرح اندوز، لذتی دوچندان به شعر می‌بخشد. خاصه آن‌که هم صدا را بشنوی و هم تصویر ببینی. مجموعه‌ی غزل‌های حافظ، در دو شکل صوتی و تصویری با اجرای فریدون فرح‌اندوز را اینجا تهیه کنید و لذتش را ببرید.

حافظ – فریدون فرح اندوز

سهیل قاسمی، مجموعه‌ئی از اجرای تمام غزل‌های حافظ بر اساس نسخه‌ی قزوینی و غنی ارائه کرده است. روی‌کرد سهیل قاسمی، ارائه‌ی نسخه‌ی صوتی با اولویت نهادن بر اصل درست‌خوانی اشعار، رعایت صحیح لحن و ادای صحیح واژگان با پای‌بندی به وزن شعر است. اینجا مجموعه‌ی «حافظ شاعر» سهیل قاسمی را تهیه کنید.

حافظ – سهیل قاسمی

نرم افزار حافظ شاعر، تلاشی است برای در دسترس نهادن نسخه درست دیوان حافظ. آنچه که ما را در مجموعه ستیغ بر آن داشت که در کنار اپ های فراوان حافظ موجود در مارکت های موبایلی، کار دیگری ارائه دهیم، جدا از علاقه شخصی، تلاش در ارائه مرجع قابل اعتمادی از متن دیوان، با لحاظ رویکرد علمی معرفی نسخه ها و تصحیح های مختلف، نسخه بدل ها، و شرح های بدیع و کاملی برای علاقه‌مندان به فال حافظ بود.

حافظ شاعر

شرح فال

روزهای خوش از راه رسیده اند. بکوش تا به وعده هایی که داده ای عمل کنی. صبر فراوان کرده ای به حدی که باعث شگفتی است که چه طور طاقت آورده ای.

بدان که دیگران هم در رفع مشکلات تو تلاش و آرزوی خیر کرده اند. آن ها را از یاد مبر. به جایی که می روی همه را خوشحال خواهی کرد. شادمان خواهی بود. خدا را شاکر باش که سختی ها و آسیب های دوران گزند جدی به تو نرسانده است. بپای تا از شرّ چشم زخم بدخواهان در امان باشی. سرنوشت خوبی برایت رقم خورده است. گویی از بدو تولد تحت حمایت مهر و محبت بوده ای. این شادکامی و این موفقیت ها را از دست مده و در حفظ آن کوشا باش. وگرنه ممکن است حادثه ای همه چیز را از دست تو بگیرد.

نشست های مرتبط

ساقیا! آمدن ِ عید …

ببینید

غزل ۱۸ حافظ