۲۹: ما را ز خیال تو چه پروای شراب است

 

 

روخوانی شعر با صدای سهیل قاسمی

 

تصحیح قزوینی غنی

شماره ۲۹

 

ما را زِ خیال ِ تو چه پروا یِ شراب است

خُم گو سَر ِ خود گیر که خُم‌خانه خراب است

 

گَر خَمر ِ بهشت است، بریزید! که بی‌دوست

هر شربت ِ عَذْب‌ام که دهی عِین ِ عَذاب است

 

افسوس که شد دل‌بر و در دیده‌یِ گریان

تحریر ِ خیال ِ خَط ِ او نقش بر آب است

 

بیدار شو ای دیده که ایمِن نَتَوان بود

زین سِیل ِ دَمادَم که در این منزل ِ خواب است

 

معشوق عیان می‌گذرد بر تو ولیکن

اغیار همی‌بیند از آن بسته‌نقاب است

 

گُل بر رُخ ِ رنگین ِ تو تا لُطف ِ عَرَق دید

در آتش ِ شوق از غم ِ دل غَرق ِ گُلاب است

 

سبز است در و دشت بیا تا نَگُذاریم

دست از سر آبی. که جهان جُمله سَراب است

 

در کُنج ِ دماغ‌ام مَطَلَب جا یِ نصیحت

ک‌این گوشه پُر از زمزمه‌یِ چنگ و رباب است

 

حافظ چه‌شد اَر عاشق و رِند است و نظرباز؟

بَس طور ِ عَجَب لازم ِ ایّام ِ شباب است.

 

 

 

تصحیح پرویز ناتل خانلری

 

شماره ۳۱

 

ما را زِ خیال ِ تو چه پروا یِ شراب است

خُم گو سَر ِ خود گیر که خُم‌خانه خراب است

 

گَر خَمر ِ بهشت است، بریزید! که بی‌دوست

هر شربت ِ عَذْب‌ام که دهی عِین ِ عَذاب است

 

افسوس که شد دل‌بر و در دیده‌یِ گریان

تحریر ِ خیال ِ خَط ِ او نقش بر آب است

 

بیدار شو ای دیده که ایمِن نَتَوان بود

زین سِیل ِ دَمادَم که در این منزل ِ خواب است

 

معشوقه عیان می‌گذرد بر تو ولیکن

اغیار همی‌بیند از آن بسته‌نقاب است

 

گُل بر رُخ ِ رنگین ِ تو تا لُطف ِ عَرَق دید

در آتش ِ رَشک از غم ِ دل غَرق ِ گُلاب است

 

راه ِ تو چه راهی‌ست که از غایت ِ تَعظیم

دریا یِ محیط ِ فلک‌اش عین ِ سراب است

 

در کُنج ِ دماغ‌ام مَطَلَب جا یِ نصیحت

ک‌این حُجره پُر از زمزمه‌یِ چنگ و رباب است

 

حافظ چه‌شد اَر عاشق و رِند است و نظرباز

بَس طور ِ عَجَب لازم ِ ایّام ِ شباب است

 

 

اختلاف نسخه ها بر اساس تصحیح خانلری

 

سه نسخه این بیت را هم دارند:

 

در بزم ِ دل از رو یِ تو صَد شمع بر افروخت

وین طُرفه که بر رو یِ تو صد گونه نقاب است

 

بیت دوم:

هر شربت قندم که دهی

 

بیت سوم:

خیال خط تو | خیال و خط او | خیال رخ او

نقش سراب است

 

بیت چهارم:

از سیل دمادم

که درین وادی خوانست

 

بیت پنجم:

معشوق عیان

نمی بیند ازان

ازان بسته حجابست

 

بیت ششم:

در آتش شوق

 

بیت هشتم:

مطلب راه نصیحت

کاین گوشه

 

 

حافظ شیراز به روایت احمد شاملو

 

شماره ۳۴

 

ما را زِ خیال ِ تو چه پروا یِ شراب است؟

خُم گو سَر ِ خود گیر که خُم‌خانه خراب است!

 

گَر خَمر ِ بهشت است بریزید، که بی‌دوست

هر شربت ِ عَذْب‌ام که دهی عِین ِ عَذاب است!

 

افسوس! که شُد دل‌بر و در دیده‌یِ گریان

تحریر ِ خیال ِ خَط ِ او نقش ِبر آب است.

 

 

بیدار شو، ای دیده، که ایمِن نَتَوان بود

زین سِیل ِ دَمادَم که در این منزل ِ خواب است

 

سبز است در و دشت، بیا تا نَگُذاریم

دست از سر آبی که جهان جُمله حُباب است!

 

 

گُل بر رُخ ِ رنگین ِ تو تا لُطف ِ عَرَق دید

در آتش ِ رَشک، از غم ِ دل، غَرق ِ گُلاب است.

 

راه ِ تو چه راهی‌ست، که از غایت ِ تَعظیم

دریا یِ محیط ِ فلک‌اش عین ِ سراب است!

 

در بَزم ِ دل از رو یِ تو صد شمع برافروخت

وین طُرفه که بر رو یِ تو صد گونه حجاب است!

 

معشوق عیان می‌گذرد بر تو، ولیکن

اغیار همی‌بیند از آن بسته‌نقاب است.

 

#

 

در کُنج ِ دماغ‌ام مَطَلَب جا یِ نصیحت

ک‌این حُجره پُر از زمزمه‌یِ چنگ و رباب است

 

حافظ چه‌شد اَر عاشق و رِند است و نظرباز؟

بَس طور ِ عَجَب لازم ِ ایّام ِ شباب است.

 

 

سهیل قاسمی:

اگر بنا بر این باشد که قافیه (حباب) هم در این شعر وجود داشته باشد و برای پرهیز از تکرار ِ قافیه (سراب) در هر دو بیت:

 

سبز است در و دشت، بیا تا نَگُذاریم

دست از سر آبی که جهان جُمله سراب است!

و

راه ِ تو چه راهی‌ست، که از غایت ِ تَعظیم

دریا یِ محیط ِ فلک‌اش عین ِ سراب است!

 

من برخلاف ِ نظر ِ شاملو، حُباب را به بیتی می دهم که در آن «دریا» و «محیط» (چه اقیانوس و چه احاطه کننده) در آن باشد. حباب و آب و موج و کف ِ حاصل از امواج ِ دریا تناسبی دارند. و سراب را به بیتی می دهم که «سر ِ آب» در آن آمده است و جهان را هم چیزی مانند سراب (چیزی که مانند ِ جهان فریبنده است) دانسته.

یعنی به این شکل:

 

سبز است در و دشت، بیا تا نَگُذاریم

دست از سر آبی که جهان جُمله سراب است!

و

راه ِ تو چه راهی‌ست، که از غایت ِ تَعظیم

دریا یِ محیط ِ فلک‌اش عین ِ حباب است!

 

 

حافظ به سعی سایه

 

شماره ۲۸

 

ما را زِ خیال ِ تو چه پروا یِ شراب است

خُم گو سَر ِ خود گیر که خُم‌خانه خراب است

 

گَر خَمر ِ بهشت است، بریزید! که بی‌دوست

هر شربت ِ عَذْب‌ام که دهی عِین ِ عَذاب است

 

افسوس که شد دل‌بر و در دیده‌یِ گریان

تحریر ِ خیال ِ خَط ِ او نقش بر آب است

 

بیدار شو ای دیده که ایمِن نَتَوان بود

زین سِیل ِ دَمادَم که در این منزل ِ خواب است

 

معشوق عیان می‌گذرد بر تو ولیکن

اغیار همی‌بیند از آن بسته‌نقاب است

 

گُل بر رُخ ِ رنگین ِ تو تا لُطف ِ عَرَق دید

در آتش ِ رَشک از غم ِ دل غَرق ِ گُلاب است

 

سبز است در و دشت بیا تا نگذاریم

دست از سر ِ آبی که جهان جمله سراب است

 

* راه ِ تو چه راهی‌ست که از غایت ِ تَعظیم

دریا یِ محیط ِ فلک‌اش عین ِ سراب است

 

در کُنج ِ دماغ‌ام مَطَلَب جا یِ نصیحت

ک‌این حُجره پُر از زمزمه‌یِ چنگ و رباب است

 

حافظ چه‌شد اَر عاشق و رِند است و نظرباز

بَس طور ِ عَجَب لازم ِ ایّام ِ شباب است