فام: رنگ، گون، مانند
لعل فام: لعل رنگ، لعل گون، لعل مانند، شراب سرخ
لعل: سنگ قیمتی سرخ رنگ که شراب سرخ به آن تشبیه می‌شود.
صفا: صمیمیت، یکرنگی، صاف بودن

آینه صافیست جام را: آینه یِ جام، صافی است
را: فک ِ اضافه

صوفی! بیا که صفای می ِ لعل فام را بنگری زیرا که (هم اکنون) آینه ی جام صافی است

از صوفی دعوت می کند که یکرنگی را در می ِ لعل فام ببیند.

زاهد عالی‌مقام: زاهدی که به درجات بالای زهد دست یافته باشد.
حال از اصطلاحات عرفانی است. یعنی وضعیت و کیفیت. نوعی درجه و حالی که شخص دارد.
در ادامه صحبتش با صوفی است.
می گوید این حال (مرتبت، درک، وضع) که رندان مست دارند، زاهد عالی مقام هنوز به این حال دست نیافته است که بتواند راز درون پرده را تشخیص بدهد. راز درون پرده را از رندان مست بپرس. زاهد نمی داند.

عنقا: سیمرغ

عنقا هم جزو اصطلاحات عرفانی می تواند تلقی شود. سیمرغ، یعنی آخرین مرحله.

و در ادامه خطابش به صوفی می گوید: بیخودی دام برای شکار عنقا مگستر. عنقا شکار ِ هیچ کس نمی شود. دامی که گسترده‌ای را بازچین. برچین. زیرا که آنجا (جایی که منتظری که عنقا به دام تو بیفتد) باد نصیب ِ دام (تله) می شود. یعنی چیزی دست دامی که گسترده ای را نمی گیرد بجز باد. یعنی چیزی نصیب نمی شود.

بزم: مجلس
دور: دوران، گردش، دور جهان، دور فلک
قدح: پیمانه‌ای برای باده‌نوشی
دوام: جاودانگی
وصال: پیوستگی
بزم دور: مجلسی که در آن باده را دور می‌دهند و به همه می‌دهند، کنایه از زندگی

در مجلسی که برای باده نوشی دور هم جمع شده‌اند ( زندگی ) یک-دو قدح باده بنوش و برو ( از بزم خارج شو ) یعنی طمع نداشته باش که در این بزم پیوسته حضور  ( زندگی جاوید ) داشته باشی.

شباب: جوانی
پیرانه سر: سر ِ پیری، آغاز پیری
عیش: خوشگذرانی
ننگ: بی‌آبرویی
نام: شهرت و آوازه ( رسوایی )
هنر کردن: کار مهم کردن، تلاش کردن

ای دل! دوران جوانی گذشت و تو از ( گلستان ِ ) عیش و خوشی گلی نچیدی ( کنایه از جوانی نکردن در وقت جوانی ) ، سر پیری به خاطر بی‌آبرویی و رسوایی، هنرنمایی نکن ( که از باغ عیش هوس گل چیدن کنی! )

عیش: خوشی
نقد: آنچه در حال داده شود، حاضر و آماده
عیش نقد: مخالف عیشی که وعده دهند
آبخور: محل آب خوردن/برداشتن
بهشت ( فعل ): فرو نهاد، رها کرد
روضه‌ی دارالسلام: بهشت

به عیشی که نقد و حاضر و آماده است بپرداز ، زیرا که وقتی برای آدم ( ع ) آبخوری از عیش نقد باقی نماند، بهشت را رها کرد.

روی سخن با زاهدی است که وعده‌ی بهشت ( عیش ) می‌دهد. در خوشی کردن به نقد بودن خوشی دقت کن و فریب وعده و وعید زاهد را نخور.

خدمت: خدمتگزاری
آستان: پیشگاه درگاه
خواجه: آقا، سرور
غلام: بنده، خدمتگزار
بس: بسیار
ترحم: مهربانی کردن

خدمت ، خواجه ، غلام تناسب

ای خواجه! ما در درگاه تو بسیار خدمت کرده‌ایم و بسی حق خدمتگزاری داریم پس به خاطر خدماتی که کردم ترحمی بر این غلام درگاه‌ت کن.

مرید: پیرو
شیخ: مرشد، عالِم
شیخ جام:
۱- شیخ الاسلام احمد نامقی جامی که صوفی سختگیر و جاری کننده‌ی حد و خم‌شکن و طرفدار امر به معروف و نهی از منکر بوده‌است
۲- شرابی که درون جام وجود دارد به شیخی تشبیه شده است که انسان باصفا و صاف و بی‌ریایی است.

بندگی: چاکری، خدمتگزاری
بنده:
۱- خود ِ حافظ
۲- یکی از مریدان شیخ جام

مرید ، شیخ تضاد

حافظ از جام ِ می پیروی می‌کند ( جامی که صاف است و صفا دارد ).
ای صبا! برو نزد شیخ جام و از بنده ( حافظ ، مرید ِ شیخ ِ جام) پیام بندگی‌ام را به او برسان.

۱- دوستدار جام شراب است و به شیخ احمد جامی دهان کجی می‌کند.
۲- دوستدار جام شراب است و شراب صاف را مرشد خود می‌داند.