الا یا ایها الساقی ادر کاسا و ناولها
متن غزل حافظ بر اساس نسخه 801
شماره صفحه در کتاب دیوان حافظ بر پایه نسخه خطی سال 801 به پیرایش و نگارش سهیل قاسمی: 1
اَلا یا اَیّهَاالساقی! اَدِرْ کَأساً وَ ناوِلها
که عشق آسان نمود اوّل، ولی افتاد مُشکل‌ها
به‌بویِ نافه‌ئی ک‌آخر صبا ز آن طُرّه بُگشاید[1]
زِ تابِ زلفِ مشکین‌اش چه خون افتاد در دلها
به‌میْ سجّاده رنگین کُن گَرَت پیرِ مُغان گوید!
که سالِک بی‌خبر نَبوَد زِ راه و رسمِ مَنزِل‌ها
مرا در مَنزلِ جانان چه امنِ عیْش؟[2] چون هر دَم
جَرَس فریاد می‌دارد که: بَربَندید مَحمِل‌ها
شبِ تاریک و بیمِ موْج و گردابی چنین هایل
کجا دانند حالِ ما سبُک‌بارانِ ساحلها
همه‌کارَم زِ خودکامی به بدنامی کشید آری!
نهان کیْ مانَد آن رازی ک‌از آن سازند مَحفِل‌ها
حضوری گر همی‌خواهی، از او غایِب مشوْ حافظ!
مَتیٰ ما[3] تَلْقَ مَن تَهْویٰ دَعِ الدّنیا وَ اَهْمِلها
[1] این مصراع در نسخه مخدوش است. از نسخه‌های دیگر نوشتم. در نسخه‌های دیگر، این بیت چنین نیز آمده:
«به‌بویِ نافه‌ئیِ ک‌آخر صبا ز آن زلف بگشاید، / زِ تابِ جَعدِ مشکین‌اش چه خون افتاد در دلها» (803)
«به‌بویِ نافه‌یِ زلف‌اش ک‌از او گیرد دل آرامی، / زِ تابِ آتشِ عشق‌اش چه خون افتاد در دلها»
[2] کاتب یا شخصی دیگر، بالایِ «امن»، «از» افزوده. «مرا در مَنزلِ جانان چه امن از عیْش چون هر دَم» هم می‌شد خواند.
[3] «متیما» نوشته بود. 803 نیز. به شیوه‌یِ ضبط‌هایِ دیگر «مَتیٰ ما» نوشتم.
نسخه‌های دیگر
قزوینی و غنی
اَلا یا اَیُّهَا الساقی اَدِر کأساً و ناوِلها
که عشق آسان نمود اول، ولی افتاد مشکلها
به بویِ نافه‌ئی ک‌آخِر صبا زآن طُرّه بُگشاید
ز ِ تاب ِ جَعد ِ مشکین‌اش چه خون افتاد در دلها
مرا در منزل ِ جانان چه امن ِ عیش؟ چون هر دَم
جَرَس فریاد می‌دارد که: «بربندید مَحمِل‌ها»
به می سجّاده رنگین کُن گر ت پیر ِ مُغان گوید.
که سالِک بی‌خبر نبْوَد ز ِ راه و رسم ِ منزلها
شب ِ تاریک و بیم ِ موج و گردابی چنین هایل
کجا دانند حال ِ ما سبکباران ِ ساحلها
همه کار م ز ِ خود کامی به بدنامی کشید آخر
نهان کِی مانَد آن رازی ک‌از او سازند محفلها
حضوری گر همی‌خواهی، از او غایب مشو حافظ!
مَتیٰ ما تَلقَ مَن تَهویٰ، دَع الدنیا! و اَهمِلها
پرویز ناتل خانلری
1
الا یا ایّها السّاقی ادر کأساً و ناوِلها
که عشق آسان نمود اول ولی افتاد مشکلها
به بوی نافه‌ای کاخر صبا زان طرّه بگشاید
ز تاب زلف مشکینش چه خون افتاد در دلها
به می سجاده رنگین کن گرت پیر مغان گوید
که سالک بی‌خبر نبود ز راه و رسم منزلها
مرا در منزل جانان چه امن عیش چون هر دم
جرس فریاد می‌دارد که بربندید محملها
شب تاریک و بیم موج و گردابی چنین هائل
کجا دانند حال ما سبکباران ساحلها
همه کارم ز خود کامی به بدنامی کشید، آری
نهان کی ماند آن رازی کز آن سازند محفلها
حضوری گر همی‌خواهی ازو غایب مشو حافظ
متی ما تلق من تهوی دع الدنیا و اهملها
اختلاف نسخه ها بر اساس نوشته دکتر خانلری
بیت دوم:
به بوی نافه ی زلفی کزو گیرد دل آرامی (دلارامی)
زان زلف بگشاید
ز تاب جعد
ز تاب آتش عشقش
چه خون افتاده
بیت سوم:
ز رسم و راه
بیت چهارم:
مرا در مجلس جانان
بیت پنجم:
شبی تاریک
چنین سائل
بساحلها
بیت ششم:
کشید آخر
آن کاری
کزو سازند
بیت هفتم:
مشو غایب ازو حافظ
ازو غافل مشو حافظ
ز ما غافل مشو حافظ
حافظ شیراز - احمد شاملو
13
اَلا یا اَیُّهاَ الساقی! اَدِرْ کأساً وَ ناوِلْها!
که عشق آسان نمود اوّل، ولی افتاد مشکلها!
همه کارم ز ِ خود کامی به بدنامی کشید. آری
نهان کِی مانَد آن رازی ک‌از او سازند محفلها؟
به بوی نافه‌ئی ک‌آخِر صبا زان طُرّه بُگشاید
ز ِ تاب ِ زلف ِ مُشکین‌اش چه خون افتاد در دلها!
شب ِ تاریک و بیم ِ موج و گردابی چنین هایل –
کجا دانند حال ِ ما، سبکباران ِ ساحلها!
مرا در منزل ِ جانان چه امن ِ عیش؟ چون هر دَم
جَرَس فریاد می‌دارد که «بربندید مَحمِل‌ها!»
#
به می سجّاده رنگین کُن گر اَت پیر ِ مُغان گوید،
که سالک بی‌خبر نبْوَد زِ راه و رسم ِ منزلها.
#
حضوری گر همی‌خواهی از او غایب مشو حافظ
مَتیٰ ما تَلْقَ مَن تَهْویٰ دَعِ الدُّنیا وَ اَهْمَلها.
حافظ به سعی سایه
1
اَلاٰ یا اَیُّها الساقی اَدِرْ کأساً و ناوِلْها
که عشق آسان نمود اوّل ولی افتاد مشکلها
به بویِ نافه‌ای کاخر صبا زان طرّه بگشاید
ز تاب ِ جعد ِ مشکینش چه خون افتاد در دلها
به می سجّاده رنگین کن گرت پیر ِ مغان گوید
که سالک بی‌خبر نبْوَد ز راه و رسم ِ منزلها
مرا در منزل ِ جانان چه امن ِ عیش چون هر دم
جرس فریاد می‌دارد که بربندید محملها
شب ِ تاریک و بیم ِ موج و گردابی چنین هایل
کجا دانند حال ِ ما سبکباران ِ ساحلها
همه کارم ز خودکامی به بدنامی کشید آخر
نهان کی مانَد آن رازی کزو سازند محفلها
حضوری گر همی‌خواهی از او غایب مشو حافظ
مَتیٰ ما تَلْقَ مَن تَهویٰ دَع ِ الدُّنیا وَ اَهْمِلها
ترجمه فارسی بیت های عربی از کتاب حافظ به سعی سایه
ترجمه فارسی منثور و منظوم بیت های عربی
دکتر محمدرضا شفیعی کدکنی
اَلا یا اَیُّها الساقی اَدِرْ کأساً و ناوِلْها
ساقیا پیمانه ای به گردش آور و بر ما بپیمای
به گردش آر جامی را و ما را دِه تو ای ساقی
مَتیٰ ما تَلْقَ مَن تَهویٰ دَع ِ الدُّنیا وَ اَهْمِلها
چون به دیدار ِ آن که خواهان اویی رسیدی جهان را بدرود گوی و رها کن
دیدی چو رو یِ جانان، بدرود کن جهان را