ادبیات, سعدی, شعر

غزل ۱: اول دفتر به نام ایزد دانا

[et_pb_section fb_built=”1″ admin_label=”Header” _builder_version=”3.22″ use_background_color_gradient=”on” background_color_gradient_start=”rgba(248,248,248,0.84)” background_color_gradient_end=”rgba(255,255,255,0.7)” background_color_gradient_type=”radial” background_color_gradient_direction_radial=”top” background_color_gradient_start_position=”60%” background_color_gradient_overlays_image=”on” background_image=”https://setiq.com/wp-content/uploads/2020/09/plant-nursery-39.jpg” background_size=”initial” background_position=”top_left” max_width_last_edited=”off|desktop” module_alignment=”center” custom_margin=”5%|5%||5%||true” custom_margin_tablet=”0%|0%||0%||true” custom_margin_phone=”” custom_margin_last_edited=”on|desktop” custom_padding=”6vw||6vw||true|false”][et_pb_row _builder_version=”3.25″][et_pb_column type=”4_4″ _builder_version=”3.25″ custom_padding=”|||” custom_padding__hover=”|||”][et_pb_text _builder_version=”4.6.1″ text_font=”||||||||” text_font_size=”16px” text_line_height=”1.8em” header_font=”Frank Ruhl Libre||||||||” header_font_size=”70px” header_line_height=”1.4em” max_width=”600px” module_alignment=”right” header_font_size_tablet=”50px” header_font_size_phone=”32px” header_font_size_last_edited=”on|phone” locked=”off”]

غزل ۱ سعدی

[/et_pb_text][et_pb_text _builder_version=”4.6.1″ text_font=”||||||||” text_font_size=”16px” text_line_height=”1.8em” header_font=”Frank Ruhl Libre||||||||” header_font_size=”70px” header_line_height=”1.4em” max_width=”600px” module_alignment=”right” header_font_size_tablet=”50px” header_font_size_phone=”32px” header_font_size_last_edited=”on|phone” locked=”off”]

اول ِ دفتر به نام ِ ایزد ِ دانا

صانع ِ پروردگار حیّ ِ توانا

 

اکبر و اعظم خدایِ عالَم و آدم

صورت ِ خوب آفرید و سیرت ِ زیبا

 

از در ِ بخشندگی و بنده‌نوازی

مرغ ِ هوا را نصیب و ماهی ِ دریا

 

قسمت ِ خود می‌خورند مُنعِم و درویش

روزی ِ خود می‌بَرند پشّه و عنقا

 

حاجت ِ موری به عِلم ِ غیب بداند

در بن ِ چاهی به زیر ِ صخره‌یِ صَمّا

 

جانور از نطفه می‌کند، شکَر از نی

برگ ِ تر از چوب ِ خشک و چشمه زِ خارا

 

شربت ِ نوش آفرید از مگس ِ نَحل

نخل ِ تن‌آور کند زِ دانه‌یِ خرما

 

از همگان بی‌نیاز و بر همه مشفق

از همه عالم نهان و بر همه پیدا

 

پرتو ِ نور ِ سرادقات ِ جلال‌اش

از عظمت ماورایِ فکرت ِ دانا

 

خود نه زبان در دهان ِ عارف ِ مدهوش

حمد و ثنا می‌کند، که موی بر اعضا

 

هر که نداند سپاس ِ نعمت ِ امروز

حیف خورَد بر نصیب ِ رحمت ِ فردا

 

بارخدایا! مُهیمِنی و مدبّر

و ز همه عیبی مقدّسی و مُبَرّا

 

ما نتوانیم حقّ ِ حمد ِ تو گفتن

با همه کرّوبیان ِ عالَم ِ بالا

 

سعدی از آن جا که فهم ِ او ست سخن گفت

و ر نه کمال ِ تو، وهم کی رسد آن‌جا

[/et_pb_text][/et_pb_column][/et_pb_row][/et_pb_section][et_pb_section fb_built=”1″ admin_label=”Features” _builder_version=”3.22″ locked=”off”][et_pb_row _builder_version=”3.25″ max_width=”1280px” use_custom_width=”on” custom_width_px=”1280px”][et_pb_column type=”4_4″ _builder_version=”3.25″ custom_padding=”|||” custom_padding__hover=”|||”][et_pb_audio audio=”https://setiq.com/wp-content/uploads/2021/05/1.mp3″ title=”غزل با صدای سهیل قاسمی” _builder_version=”4.6.1″ _module_preset=”default”][/et_pb_audio][/et_pb_column][/et_pb_row][/et_pb_section][et_pb_section fb_built=”1″ admin_label=”About us” _builder_version=”3.22″][et_pb_row column_structure=”1_2,1_2″ custom_padding_last_edited=”on|desktop” padding_left_right_link_1=”false” _builder_version=”3.25″ max_width=”1280px” custom_margin=”|||” custom_padding=”10px|30px|30px|30px|false|true” custom_padding_tablet=”0px|20px|20px|20px||true” custom_padding_phone=”” border_width_all=”8px” border_color_all=”rgba(115,39,39,0.06)” use_custom_width=”on” custom_width_px=”1280px”][et_pb_column type=”1_2″ _builder_version=”3.25″ custom_padding=”6vw|||40px” custom_padding_tablet=”|20px||20px” custom_padding_phone=”” custom_padding_last_edited=”on|tablet” padding_tablet=”|20px||20px” padding_last_edited=”on|tablet” custom_padding__hover=”|||”][et_pb_text _builder_version=”4.6.1″ header_font=”||||||||” header_2_font=”Frank Ruhl Libre||||||||” header_2_font_size=”48px” header_2_line_height=”1.2em” header_3_font=”||||||||” custom_margin=”||20px|” header_2_font_size_tablet=”” header_2_font_size_phone=”28px” header_2_font_size_last_edited=”on|phone”]

شرح سطر به سطر

[/et_pb_text][et_pb_divider color=”#979797″ divider_weight=”2px” _builder_version=”3.12.1″ max_width=”100px” locked=”off”][/et_pb_divider][et_pb_text _builder_version=”4.6.1″ text_font=”||||||||” text_font_size=”16px” text_line_height=”1.8em” locked=”off”]

ستیغ ادعایی در جامع و مانع بودن شرح سطر به سطر ندارد و شرح ها ممکن است به مرور تغییر کنند یا تکمیل شوند.

[/et_pb_text][et_pb_accordion _builder_version=”4.6.1″ _module_preset=”default”][et_pb_accordion_item title=”اول ِ دفتر به نام ِ ایزد ِ دانا صانع ِ پروردگار، حی ِ توانا” open=”on” _builder_version=”4.6.1″ _module_preset=”default”]

دفتر: کتاب شعر

ایزد: پروردگار

صانع: آفریننده، سازنده

پروردگار: پرورش دهنده

حی: زنده

 

کتاب شعر را با نام خدای دانا آغاز می‌کنم، پروردگار آفریننده‌، زنده و توانا

[/et_pb_accordion_item][et_pb_accordion_item title=”اکبر و اعظم، خدای عالَم و آدم صورت ِ خوب آفرید و سیرت ِ زیبا” _builder_version=”4.6.1″ _module_preset=”default” open=”off”]

اکبر: بزرگتر

اعظم: بزرگوار

سیرت: روش، رفتار

صورت: شکل و قیافه

عالَم: جهان

 

پروردگار جهان و جهانیان که بزرگ و بزرگوار است، هم صورت زیبا و هم سیرت زیبا آفرید.

[/et_pb_accordion_item][et_pb_accordion_item title=”از در ِ بخشندگی و بنده‌نوازی مرغ ِ هوا را نصیب و ماهی ِ دریا” _builder_version=”4.6.1″ _module_preset=”default” open=”off”]

نصیب: روزی، قسمت

مرغ: پرنده

 

ترتیب اجزاء جمله:

– از در بخشندگی و بنده‌نوازی مرغ ِ هوا و ماهی ِ دریا را نصیب [داد].

 – از در بخشندگی و بنده‌نوازی برای مرغ هوا و برای ماهی دریا را نصیب [داد].

 

(در ادامه‌ی بیت قبل که خداوند مخلوقات را آفرید)

از روی بخشندگی و بنده‌پروری برای همه مخلوقات از پرندگان بر اوج آسمان تا ماهیان در قعر دریا، روزی مقدر کرد.

[/et_pb_accordion_item][et_pb_accordion_item title=”قسمت ِ خود می‌خورند مُنعِم و درویش روزی ِ خود می‌بَرند پشه و عنقا” _builder_version=”4.6.1″ _module_preset=”default” open=”off”]

قسمت: نصیب، بهره

روزی: معیشت، خوراک روزانه

مُنعِم: نعمت دهنده، مالدار

مُنعَم: نعمت داده شده، فقیر

عنقا: سیمرغ

 

منعم ، درویش تضاد

 

همه‌ی انسانها چه ثروتمند و چه درویش از قسمت خود بهره می‌برند و همه‌ی موجودات از پشه تا سیمرغ همگی روزی دارند.

[/et_pb_accordion_item][et_pb_accordion_item title=”حاجت ِ موری به عِلم ِ غیب بداند در بن ِ چاهی، به زیر ِ صخره‌ی صَما” _builder_version=”4.6.1″ _module_preset=”default” open=”off”]

علم غیب: دانش و آگاهی بر پنهانی‌ها و آنچه ناپدید از مردم باشد.

مور: مورچه

بن چاه: ته ِ چاه

صَمّا: سخت

حاجت: نیاز

 

نیاز مورچه‌ای را در ته چاه و زیر صخره‌ی سخت، با علم غیب می داند.

[/et_pb_accordion_item][et_pb_accordion_item title=”جانور از نطفه می‌کند، شِکر از نی برگ‌ ِ تر از چوب ِ خشک و چشمه ز خارا” _builder_version=”4.6.1″ _module_preset=”default” open=”off”]

خارا: سنگ خارا

 

جانور ، نطفه تناسب

چشمه ، خارا تناسب

برگ تر ، چوب خشک تضاد

 

ترتیب اجزاء جمله:

جانور از نطفه، شکر از نی، برگ تر از چوب خشک و چشمه ز خارا می‌کند.

 

جانور را از نطفه، شکر را از نیشکر، برگ باطراوت درختان (شکوفایی در بهار) را از چوب خشک (شده در زمستان) و چشمه‌ی آب را از دل سنگ سخت درست می‌کند.

[/et_pb_accordion_item][et_pb_accordion_item title=”شربت ِ نوش آفرید از مگس ِ نَحل نخل ِ تناور کند ز دانه‌ی خرما” _builder_version=”4.6.1″ _module_preset=”default” open=”off”]

مگس نحل: زنبور

شربت نوش: عسل

 

از زنبور عسل، عسل را آفرید و از دانه‌ی خرما، درخت تناور نخل را.

[/et_pb_accordion_item][et_pb_accordion_item title=”از همگان بی‌نیاز و بر همه مشفق از همه عالَم نهان و بر همه پیدا” _builder_version=”4.6.1″ _module_preset=”default” open=”off”]

مشفق: دلسوز، مهربان

نهان ، پیدا تضاد

 

(خدایی که) از همه بی‌نیاز است و (با این وجود) نسبت به همه دلسوز و مهربان.

(با اینکه) از چشم عالمیان پنهان است ولی حضورش بر همه‌ پیداست.

[/et_pb_accordion_item][et_pb_accordion_item title=”پرتو ِ نور ِ سُرادقات ِ جلالش از عظمت ماورای فکرت ِ دانا” _builder_version=”4.6.1″ _module_preset=”default” open=”off”]

سرادقات: خیمه، سراپرده

عظمت: بزرگی

فکرت دانا: اندیشه‌ی انسان عاقل

 

جلال خداوند بر همه خیمه افکنده است و پرتو ِ نور ِ جلال ِ الهی از بزرگی، فراتر از اندیشه‌‌ی عاقلان است.

[/et_pb_accordion_item][et_pb_accordion_item title=”خود نَه زبان در دهان ِ عارف ِ مدهوش حمد و ثنا می‌کند که موی بر اعضا” _builder_version=”4.6.1″ _module_preset=”default” open=”off”]

حمد: ستایش

ثنا: سپاس، مدح کردن

مدهوش: سرگشته

 

نه تنها زبان عارف سرگشته به حمد و ثنای خداوند مشغول است، بلکه حتی مویی که بر اندام رُسته است هم در حال حمد و ثنای خداوند است.

[/et_pb_accordion_item][et_pb_accordion_item title=”هر که نداند سپاس ِ نعمت ِ امروز حیف خورَد بر نصیب ِ رحمت ِ فردا” _builder_version=”4.6.1″ _module_preset=”default” open=”off”]

نصیب: بهره

امروز: زمان حیات

فردا: روز قیامت

 

امروز ، فردا تضاد

 

هرکسی که نعمت امروز را (در زمان حیاتش) سپاس نگوید، بر بهره‌ی (کمی) که در روز قیامت از رحمت خدا می‌برد حیف می‌خورد.

[/et_pb_accordion_item][et_pb_accordion_item title=”بارخدایا! مُهیمِنی و مدبر وز همه عیبی مقدسی و مبرا” _builder_version=”4.6.1″ _module_preset=”default” open=”off”]

مهیمن: ایمن کننده

مدبر: تدبیر کننده

مقدس: منزه

مبرا: عاری، پاک

 

خداوندا! مهیمن و مدبر هستی!

از هر عیبی پاک و عاری هستی!

[/et_pb_accordion_item][et_pb_accordion_item title=”ما نتوانیم حقّ ِ حمد ِ تو گفتن با همه کروبیان ِ عالَم ِ بالا” _builder_version=”4.6.1″ _module_preset=”default” open=”off”]

کروبیان: فرشتگان مقرب درگاه الهی

عالم بالا: عالم ملکوت

 

ما و همه‌ی فرشتگان درگاه الهی نمی‌توانیم حق حمد و سپاس تو را به جای آوریم.

[/et_pb_accordion_item][et_pb_accordion_item title=”سعدی از آن جا که فهم ِ اوست سخن گفت ور نه کمال ِ تو وهم کِی رسد آن جا؟” _builder_version=”4.6.1″ _module_preset=”default” open=”off”]

وهم: پندار، گمان

 

فهم ، وهم جناس

 

سعدی به اندازه‌ی فهم و درک خودش سخن گفت وگرنه گمان (تصور) ما کی به حد کمال تو می‌رسد؟!

[/et_pb_accordion_item][/et_pb_accordion][/et_pb_column][et_pb_column type=”1_2″ _builder_version=”3.25″ custom_padding=”|||” custom_padding__hover=”|||”][et_pb_image src=”https://setiq.com/wp-content/uploads/2020/09/plant-nursery-36.jpg” align_tablet=”center” align_phone=”” align_last_edited=”on|desktop” _builder_version=”4.6.1″ border_width_all=”24px” border_color_all=”#ffffff” box_shadow_style=”preset3″ box_shadow_vertical=”70px” box_shadow_blur=”140px” box_shadow_spread=”-40px” box_shadow_color=”rgba(0,0,0,0.4)”][/et_pb_image][et_pb_text _builder_version=”4.6.1″ text_font=”||||||||” text_font_size=”16px” text_line_height=”1.8em” locked=”off”]

وزن:

مفتعلن فاعلات مفتعلن فع

 

تقطیع:

?av va le daf tar be naa me ?ii za de daa naa

Saa ne ?o par var de gaa r(o) hay ye ta vaa na

 

[/et_pb_text][/et_pb_column][/et_pb_row][/et_pb_section]

3 دیدگاه در “غزل ۱: اول دفتر به نام ایزد دانا

  1. بازتاب: سعدی - ستیغ
  2. حسام گفت:

    و ر نه کمال ِ تو، وهم کی رسد آن‌جا

    درود، بین “و” و “ر” فاصله نباید باشد.

    سپاس از تارنمای خوبتون.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *